زیباییشناسی و ارزش های هنری پیکره های شهری
زیباییشناسی و ارزش های هنری پیکره های شهری
* این مقاله برای ارائه در نخستین سمپوزیوم بین المللی مجسمهسازی تهران که به نام هماندیشی مجسمه سازی، شهر و معماری در زمستان 85 از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برپا شد. آماده شده بود.
چکیده:
واژگان کلیدی: هنر، هنرهای بصری، زیبایی شناسی، پیکره سازی، پیکره های شهری
پاسخ به پرسش هایی نظیر ضرورت پیکره های شهری، اهمیت پیکره های شهری برای شهروندان و همچنین ویژگی های پیکره های شهری ؟ نگارنده را وادار به اندیشه و مطالعه در زمینه مورد بحث نموده است. یکی از جنبه های مورد مطالعه در پیکره های شهری، از منظر زیبایی شناسی و ارزش های هنری آنهاست. اگر چه واژۀ پیکره سازی (مجسمه سازی) را نمی توان یک اصطلاح ثابت برای اطلاق به اشیاء یا فعالیت های معین دانست، با این حال شاخ های از هنرهای بصری به شمار می آید که از گذشته های دور تاکنون، یکی از ابزارهای بیان و آشکار کننده تمایلات درونی و افکار ذهنی بشر بوده است. در این مقاله تلاش شده است که به پیکره سازی و به ویژه پیکره های شهری در عرصۀ زیبایی شناسی و ارزش های هنری این گروه از آثار هنری پرداخته شود. بدین منظور در ابتدا به دیدگاه چندین تن از متفکرین این حوزه در سه دورۀ مهم در تاریخ هنر(باستان، نوزایی و معاصر) پرداخته شده و سپس به ویژگی های پذیرفته شده در مورد همه آثار هنری و پیکره های شهری مورد بررسی واقع شدهاست.
صاحب نظران و منتقدان هنر ویژگی های عمدهای برای آثار هنری قائل هستند. این مختصات شامل حجم، طرح، عناصر بصری، تعادل، ریتم و .... که همه یا تعدادی از آنها در یک اثر هنری وجود داشته باشد. پیکره های شهری که گونه های از آثار هنری به شمار میآیند، نیز باید دارای ویژگی های عام هنری را داشته باشند.
ریخت(فرم) و محتوا دو مقوله قابل پژوهش در پیکره های شهری هستند. اهمیت پرداختن به ریخت آثار هنری به ویژه در هنرهای تجسمی و پیکره های شهری مورد بحث از دغدغه های ذهنی هنرمندان و منتقدین آثار هنری است. به طور منطقی شباهت حس درونی دورهای با دوره دیگر سبب احیاء گونه های فرم ظاهر می شود که در خدمت بیان احساسات درونی دوره قبل بوده است. این شباهت احتمالی بین اشکال هنری امروز و گذشته در نظر اول با یکدیگر متضاد به نظر میآیند. فرم هنری امروزی که صرفاً ظاهری است، آیندهای ندارد و فرم هنری گذشته که درونی است در خود بذر آینده را میپروراند. همگرایی محیطی، ایستایی، سازه، فضا، انداموارگی، اندازه، سادگی، انعطافپذیری، مخاطب پذیری، پیوند با دیگر هنرها، انتخاب مواد سازنده، نمایش و نگاهداری، نگرشهای نوین در پیکرههای شهری، سازماندهی و اداره و... مفاهیمی هستند که در ریخت پیکرههای شهری وجود دارند. محتوای را در قالبهای روایتگری، طبیعتگرایی، ارزشهای معنوی، کارکرد نشانگری، زبان ویژه و... یافت. بعد نشانه شناسی پیکره های شهری، نشانۀ نمایشی از چند سطح و لایه تشکیل شده است و آمیزه و تعامل آن ها با هم است که نشانۀ فراگیر نمایشی را می سازد. به این ترتیب، نشانه در هنرهای گوناگون و همچنین در پیکره سازی دارای چند بعد یا لایۀ نشان های است. آمیزه و تعادل این ابعاد و لایه هاست که نشانۀ فراگیر این هنرها را به وجود آورد. البته ممکن است در هر هنری، این ابعاد و لایه ها تا حدودی متفاوت باشند. به طوری که در پیکره سازی بعد کلام وجود ندارد ولی بعد دیداری آن بیشتر است.