پوشش زری اطلسی با طرح محرابی،  موزه دوران اسلامی، موزه ملی ایران

شهر یزد، به‌عنوان نخستین شهر تاریخى ایران که داراى ارزش‌هاى منحصر‌به‌فرد جهانى است، در چهل‌و‌ یکمین اجلاس میراث‌جهانى در کراکف لهستان، با حمایت قاطع اکثر اعضاى کمیته میراث بشرىِ یونسکو در تاریخ  18 تیرماه 1396 ثبت شد. به همین مناسبت یکی از آثار با ارزش موزه ای و میراث فرهنگی منقول این شهر معرفی می شود.

پوشش سنگ قبر (روپوش قبر) زری اطلسی و طرح محرابی متعلق به سده یازدهم هجری قمری با شماره موزه ۳۳۱۴ در شهر یزد، که نام بافنده آن غیاث نقش بند است و در تالار صفوی موزه دوران اسلامی موزه ملی ایران به نمایش در آمده است. این اثر با طرح محرابی به پهنای: ۱۲۴ سانتی‌متر و درازای۲۴۲ سانتی‌متر بافته شده است. این بافته دارای یک متن و سه حاشیه است.

متن دارای طرح محرابی است که بر روی زمینه سُرمه ای گل و بوته طلایی و قرمز نقش گردیده و بالای آن درون یک ترنج کلمه الله مشاهده می‌شود. درون حروف کلمه الله سوره الفاتحه به‌خط کوفی بافته شده است. سرتاسر متن با گُل و برگ آذین شده، داخل گُل های کوچک ستاره هشت پَری مشاهده می شود که درون هر یک به خط کوفی بنائی "عمل غیاث نقش بند " به طور یک در میان، به شکل درست و معکوس بافته شده است.

حاشیه ها شامل سه حاشیه بوده که خارجی و داخلی کوچک و حاشیه میانی بزرگ تر است. حاشیه های خارجی و داخلی با زمینه قرمز، گل و بوته طلایی هستند و حاشیه میانی پهن و با زمینه نخودی و صلوات بر چهارده معصوم به خط ثلث و رنگ لاجوردی بافته شده است.

بر حاشیه میانی این زری که در میان دو ردیف حاشیه باریک گل و بوته دار قرار گرفته، دعای صلوات بر ائمه معصومین به خط ثلث بافته شده است.

غیاث از طراحان و بافندگان بنام دوره صفوی است که مدت ها، کارگاه های زری بافی و مخمل بافی درباری را در زمان شاه عباس در اصفهان اداره می کرد. وی اهل یزد بود و علاوه بر این مسئولیت کارگاه های اصفهان را بر عهده داشت، کارگاه های یزد را نیز هدایت می نمود. پارچه مذکور در کارگاه های یزد بافته شده است.

این اثر در تاریخ ۷خردادماه۱۳۹۴ در فهرست ثبت آثار ملّي منقول تاريخي ـ فرهنگي ایران به شمارۀ ۶۷به ثبت رسید.

این پوشش زری اطلسی در تالار صفوی موزه دوران اسلامی موزه ملی ایران به نمایش درآمده و علاقمندان می توانند از آن و دیگر آثار برجسته موزه ملی ایران همه روزه از ساعت ۹تا ۱۹ بازدید نمایند.

تصویر و متن معرفی کامل این اثر فاخر در کانال تلگرامی رسمی موزه ملی ایران در تاریخ 18 تیرماه 1396 به نشانی زیر منتشر شده است.

https://t.me/IranNationalMuseum

کتاب­شناسی:

   1- زهره روح فر ، تاریخچه بافندگی شهر یزد و معرفی یک نمونه پارچه بافت غیاث نقش بند در موزه ملی ایران - مجله میراث فرهنگی، شماره 16 - زمستان 1375.

2-    ــــــــــــــ، پارچه­ بافی، گلچینی از هنر دوران اسلامی، هنر اسلامی2، تهران: موزه ملی ایران، تابستان1375.      

3-    ــــــــــــــ، نگاهي بر پارچه بافي دوران اسلامي، انتشارات سمت، 1380، تهران، 1380، صص ٥٩ و٦٠

4-    خليل زاده مقدم، مريم وابوالفضل صادق پور فيروزآباد، بررسي تطبيقي نقوش پارچه هاي صفوي و گورکاني، فصلنامه علمي- پژوهشي نگره،  شماره ۲۱ بهار۹۱، صص۲۱ تا 37.