موزه ها و مخاطبين جوان

  ايكوم به مباحث موزه ها در سطح بين­المللي مي­پردازد و كارشناسان خبره موزه داري در رشته هاي مختلف با اين نهاد در ارتباط هستند و رهنمودهاي آن در سطح جهاني درسنامه­اي براي موزه ها به شمار مي­آيد.

ايكوم جهت توسعه و پيشبرد اهداف خود، هر سال با محوريت يك شعار برنامه هاي خود را تنظيم كرده و براي هماهنگي بيشتر آن را به ديگر اعضاء اعلام و ارسال مي دارد.

شعار ايكوم  در سال ۱۳۸۵ (2006) موزه ها و مخاطبين جوان(  Museums and young people) است. اين عنوان نشان از اهميت و نقش موزه ها در ميان جوانان نسبت به ديگر گروه هاي سني جامعه است، نقشي كه گاهي كم رنگ ديده مي شود و جدي گرفته نمي شود.

كاركرد آموزشي و خدمات فرهنگي موزه ها به جوانان، كه اغلب دانش آموزان و دانشجويان را تشكيل مي دهند، موزه ها را به دانشگاه و مدارس عالي تبديل كرده است. اين امر سبب شده تا گروه هاي آموزشي با بازديدها و مراجعات متعدد به قسمت هاي مختلف موزه، براي بالابردن سطح دانش و آگاهي خود از آن بهره مند شوند.

مخاطبين جوان با برخورداري از امكانات و اطلاعات موزه ها موفق به درك و تفسير بهتر مفاهيم ارائه شده و هماهنگ با نظام آموزشي، دست به تجربه هاي جديد مي زنند.

كاركرد آموزشي موزه ها براي جوانان به اينجا ختم نمي شود، چرا كه در تشريح و توضيح چالش هاي اجتماعي و نيز ترويج ارزش هاي انساني، موزه ها كمك شاياني به اولياء و مربيان مي كنند.

موزه ها جوانان را براي ادامه زندگي سالم با حس مسووليت­پذيري آماده كرده و زمينة ورود به جامعه بزرگتر را فراهم مي كنند. موزه ها بايد برنامه هايي براي مقابله با ناملايماتي كه بنيان هاي اجتماعي را تهديد مي كند به مرحله اجرا درآورند.

علاوه بر نكات ذكر شده، موزه ها در فرهنگ سازي و رشد و توسعه ارزش هاي فرهنگي جامعه كوشا هستند و در اين ميان بيشترين توجه را به گروه هاي سني آيين جامعه معطوف مي دارند، زيرا كه عقيده بر اين است كه جوانان پذيراتر و مستعدتر از گروه هاي ديگر مي باشند.

موزه ها اين آمادگي را دارند كه جوانان را با دست آوردهاي پيشينيان آشنا سازند و زمينة انتقال دانش و تجربة گذشتگان را فراهم آورند. همچنين موزه ها آماده پاسخ گويي به پرسش ها بوده و نظرات و پيشنهادات را سر لوحه كار خود قرار مي دهند.

امروزه جوانان از گروه هاي آسيب پذير جامعه به شمار مي روند و دولت ها و نهادهاي ديگر براي كم كردن اين آسيب­ها، روش هاي گوناگوني به كار مي برند. از ابزارهاي مفيد مي­توان به موزه­ها اشاره كرد؛ زيرا با كاركرد رسانه اي خود به خوبي اين نقش را ايفا مي كنند. آن چه در اين ميان مهم است، شناخت و پيش­بيني نيازها است كه فعاليت ها بايد منطبق با شناخت ها تعريف و اجراء شوند. موزه ها براي دست يابي به اهداف از پيش تعيين شده خود، بايد با فضاسازي هاي مناسب، برنامه هاي متنوع و خلاق و نمايشگاه­هاي تعاملي جذاب و با نظارت مربي ها، راهنماهاي آزموده امكان مشاهده، مكاشفه و تجربه براي سنين كودكان تا جوانان و معلمان آنها را فراهم آورند تا محيطي شاد و آزاد امكان آشنايي با جهان اطراف، طبيعت، مردم و فرهنگ هاي گوناگون مهيا گردد.

همچنين موزه ها با تشويق كار گروهي در ميان گروه هاي جوان و مشاركت آنها در فعاليت موزه­اي، ضمن آشنايي با موزه و فعاليت هاي آن، رفتارهاي اجتماعي را آموزش مي دهند.

از جمله فعاليت هايي كه موزه ها مي توانند از كمك جوانان بهره مند شوند و آنها را در اجراي برنامه هاي خود مشاركت دهند به اين شرح هستند:

-         تشكيل گروه هاي پژوهشي و اجرا و تكميل پروژه هاي تحقيقاتي موزه ها

-         مشاوره و اجراي نمايشگاه هاي موقت و برنامه ريزي براي برپايي نمايشگاه هاي جديد

-     از آن جايي كه همسالان سريع تر و بهتر با همديگر ارتباط برقرار مي كنند، كمك گرفتن از جوانان براي راهنمايي در سالن هاي موزه و نيز آموزش مفاهيم موزه اي مؤثر و مفيد است.

-         به كارگيري مهارت هاي جوانان در اجراي برنامه هاي جنبي موزه ها

-         كمك در گردآوري نمونه هاي مردم شناسي اقوام مختلف كشور و نيز پژوهش هاي ميداني در زمينه هاي مختلف

-         جوانان به عنوان رابط بين موزه ها و ديگر مراكز فرهنگي و آموزشي، مي توانند انگيزه هايي براي غناي موزه ها باشند.

-     استفاده از نيروهاي جوان در خدمت به ساير گروههاي اجتماع كه به موزه ها مراجعه مي كنند، مانند كودكان، نابينايان، معلولان و سالمندان

بديهي است، موزه ها بايد سياست هايي اتخاذ كنند تا در بلندمدت ضمن برخورداري از نيروها و استعداد جوانان در پيشبرد اهداف خود، زمينه ساز الگويي قابل تعميم براي ديگر نهادهاي فرهنگي شوند.

شناخت رفتاري مخاطب

اكنون موزه ها از شيء محوري به سوي مخاطب محوري سوق داده مي شوند. اين امر شناخت مخاطب موزه را دو چندان كرده است، در اين راه برخورد روان شناسانه و آگاهانه با مخاطب و شناخت روحيات رفتاري گروه هاي بازديد كننده به موزه داران و راهنمايان موزه در رسيدن به اهدافشان كمك شاياني مي كند. از اين رو راهنمايان موزه ها  در مرحله نخست به شناخت مخاطب و نيازهاي او مي پردازند و در گام بعدي به ارائه مطالب و اطلاعات موزه اي مي پردازند.

ايجاد سوال و سوالي كردن موضوعات مطرح شده در موزه ها و تالارهاي نمايش بسيار مهم است و انگيزه اي براي بازديدهاي متعدد خواهد شد. اين امر محركي براي حس كنجكاوي كودكان و جوانان مي شود.

با شناختي كه از موزه هاي كشور سراغ داريم، جاي اين پرسش باقي است، كه موزه هاي موجود چقدر همسو با نيازهاي كودكان و جوانان برنامه هاي خود را تنظيم و اجراء مي كنند.

منابع:

-         دبيري نژاد، رضا، موزه: ديروز، امروز، فردا، تهران؛ نشر ساحت بهار 1383.

-         خواجه ئيان، سايه، مخاطب شناسي موزه ها، مجله موزه ها، شماره 19، پائيز 1383.

-         مجله موزه ها، دوره جديد، شماره 37، زمستان 1382